Orašje

Orašje sa svojih 811 stanovnika i 202 kuće (prema popisu iz 2002 godine) spada u ratarsko – stočarsko i voćarsko vinogradarsko seosko naselje zbijenog tipa u podnožju planina Juhora i Blagotina na prelazu Kalenićke reke, leve pritoke Velike Morave, iz planinsko – brdskog u ravničarski tok na 9 km severozapadno od Varvarina kome je Bog podario izvor mineralne vode poznate kao Oraški kiseljak koji se nalazi u neposrednoj blizini Crkve Svetog Jovana Krstitelja.

Naziv sela je po predanju fitogeografskog porekla i potiče od znatnog prisustva stabala oraha kojih i danas ima. Selo se prostire u visinskom pojasu od 170 – 180 metara i ubraja se u najstarija naselja Temnića što potvrđuju veliki broj lokaliteta sa tragovima naseljenosti iz praistorijskog perioda kao što su lokaliteti Klisura (pronađene urne ), lokalitet Grobljište (pronađeni tragovi ljudskih kostiju u velikom broju) i skoro otkriveni lokalitet Čukarak (pronađeni ostaci 3 keramička suda iz bakarnog doba , mlađi eneolit , faza Ostrikovac).

Prvobitno naselje sa crkvom, koju je po narodnom predanju podigao Kralj Milutin, osnovano je na lokalitetu Manastirski prnjavor.

Naročiti napredak kao i sva sela Temnića, Orašje doživljava u XIV veku kada se u selu formira trg. Po dolasku Osmanlija u naše krajeve Orašje je i dalje ostalo jedno od dobro naseljenih mesta koje čak krajem XV veka prema pouzdanim turskim popisima ima 99 kuća i i što je vrlo značajno ima i trg. Prema sledećem poznatom turskom popisu iz 1516 godine selo Orašje u Levču je - timar Davuda Abdulaha Danišmenda Abdulaha i Mustafe benaka sa 80 kuća.

Orašje nastavlja da živi svoj život pod turcima u XVI i XVII što je i zabeleženo u turskim popisima i to popisom Jagodinskog kadiluka ondašnjeg Levča iz 1595/96 u defteru za ovčarinu, gde se selo navodi kao Oraše.

Kada je selo opustelo nemamo pouzdanih podataka ali to se dogodilo pre 1719. godine jer o njemu nema pomena u izvorima iz vremena austrijske vladavine ovim krajevima u prvoj polovini XVIII veka.

Opustelo selo i zapušteni manastir počinju da se bude tek 1766 godine kada monah Vasilije iguman manastira Kalenić šalje monahe da obnove staru tršku crkvu u Orašju koja je potom i postala metoh Kalenića. Orašje će ostati metoh manastira Kalenića sve do 1813. godine kada je pretvoren u mirsku crkvu.

U to vreme 70-ih godina XVIII veka dolaskom Raona Cincarina iz Ohridskog kraja iz Makedonije sa svojih osam sinova koji sagradiše 20 kuća u sredini sela pored Kalenićke reke sa leve i desne strane formirao se centar sadašnjeg naselja čiji potomci sačinjavaju većinu stanovnika današnjeg Orašja. Početkom XIX veka sve do 1820 godine postoje dva naselja Oraški prnjavor i Orašje kada se spajaju u jedno selo koje tada ima 33 kuća, 37 poreskih i 80 aračkih glava, da bi se 1953 godine broj stanovnika popeo na čak 1112 od kada počinje postepeno smanjenje broja stanovnika.

Posleratni razvoj sela je pratila migracija stanovništva u gradske sredine, smanjenje broja stanovnika, gašenje pojednih domaćinstva, osiromašenje sela i pad nataliteta. Danas je Orašje malo naselje sa 180 domova od kojih je 1/3 staračkih ali i sa jednim pozitivnim pokazateljem a to je da se svake godine povećava broj dece u osnovnoj školi.

Počeci obrazovanja u Orašju počinju 1847 godine kada je u manastirskoj kući pored Crkve Svetog Jovana Krstitelja radila škola i gde je učitelj Popović Milosav učio decu iz Orašja , Bačine, Izbenice , Cernice i ostalih okolnih mesta sve do preseljenja u Bačinu. Sve do 27 januara 1911 godine oraška deca su pohađala nastavu u Bačini pa su Orašani bili primorani da od vlasti traže dozvolu da sazidaju školu za svoju decu jer je mnogo dece ostalo neupisano budući da nije imalo mesta u bačinskoj školi za sve đake iz Orašja. Tako je po odobrenju državnih vlasti 31 jula 1907 godine počelo sa zidanjem škole u Orašju da bi od strane komisije škola primljena 15 maja 1910 godine i otpočela sa radom 27 januara 1911 godine prevođenjem 12 učenika iz Osnovne škole u Bačini. Zbog povećanog broja dece 1932 godine počinje izgradnja nove škole koja je završena 1934 godine sa tri učionice, jednom kancelarijom i jednim učiteljskim stanom sa četiri odeljenja i podrumom. Kroz staru i novu školu prošlo je mnogo učitelja od Božidara Vesića do Biljane Arsić i Brankice Mihajlović, ali treba posebno pomenuti učitelje Blažu Radovića (1928 – 1935) i bračni par Dobrivoja i Stanisavu Pantić (1952-1964) koji su doprineli razvoju sela ne samo u prosvetnom već i u kulturnom domenu. Danas oraška deca pohađaju nastavu u ovoj četvororazrednoj školi koja je odeljenje Osnovne škole Sveti Sava u Bačini i gde se nastava odvija u dva kombinovana odeljenja sa ukupno 31 učenikom, a školske 1945/46 godine ova škola je imala 123 upisana učenika. U školi radi i odeljenje predškolskog obrazovanja Dečje ustanove Naša radost iz Varvarina sa vaspitačicom i 15 predškolaca.